شنوایی سنجی نوزادان
زمانی که نوزادی متولد می شود، باید یکسری آزمایش انجام شود تا وضعیت سلامت نوزاد مشخص شود. معمولا شرایط نوزاد از نظر وزن، میزان شنوایی، زردی و ... مورد بررسی قرار می گیرد.
تست های شنوایی را قبل از ترخیص نوزاد انجام می دهند. در این زمان، تست ABR و یا OAE برای نوزاد انجام می شود. این تست ها، جزء آزمایش های رایج شنوایی محسوب می شوند.
تست های شنوایی سنجی نوزادان و کودکان
شنوایی سنجی نوزادان با استفاده از تست ABR :
آزمایش پاسخ شنوایی خودکار ساقه مغز است. این تست، یک روش ایمن برای ارزیابی شنوایی نوزاد می باشد و هیچگونه عوارضی ندارد. تست ABR (Auditory brainstem response) در شرایط بالینی برای تخمین آستانه های شنوایی و نیز بررسی ضایعات احتمالی در طول عصب شنوایی و راه های شنوایی ساقه مغز به کار می رود.
در این تست، با استفاده از 3 الکترود، امواج بسیار ضعیف الکتریکی عصب شنوایی و ساقه مغز ردیابی می شوند. یکی از این الکترودها بر روی پیشانی (قسمت خط حاشیه ای رویش موی سر) قرار می گیرد. 2 الکترود دیگر هم به محل بین ابروها و پشت گوش وصل می شوند. در این روش برای از بین بردن چربی روی پوست از یک ژل مخصوص به نام Electrode Gel استفاده می کنند. بعد از اینکه الکترودها متصل شدند، صداهایی به وسیله ی گوشی یا هدفون مخصوص برای بیمار ارسال می شوند. این فرکانس ها در طیف 4000-1000 هرتز یا 4000-2000 هرتز قرار دارند. این امواج در نهایت به صورت موج هایی بر روی صفحه نمایش مشاهده می شوند.
زمانی که نتیجه تست OAE نوزاد منفی باشد، برای او تست ABR انجام می شود. نوزاد به دلایل مختلفی مانند سن کم یا مشکلات پزشکی ممکن است نتواند در اتاق اکوستیک قرار بگیرد. در مورد نوزادان کمتر از 6 ماه، برای انجام تست ABR نیازی به داروی آرام بخش نیست. او باید در طول آزمایش بخوابد. برای این منظور قبل از آزمایش به کودک خود غذا ندهید و نگذارید تا بخوابد. زمانی برای انجام این تست مراجعه کنید که کودک شما بیدار، گرسنه و خسته است. پیش از انجام تست به کودک خود تغذیه بدهید و او را بخوابانید.
گاهی اوقات در مورد نوزادان 6 ماهه یا بیشتر از داروی آرام بخش استفاده می کنند. این کار باعث می شود تا کودک در طول آزمایش کاملا ساکت و آرام باشد. تست ABR زمان زیادی طول نمی کشد و در عرض نیم ساعت انجام می شود. گاهی اوقات کودک در حین آزمایش بیدار می شود. در این صورت زمان تست طولانی تر می شود. چون کودک باید دوباره برای اتمام تست بخوابد.
جواب تست ABR به صورت یک نمودار است. شنوایی شناس بعد از مشاهده نتیجه تست، در مورد آن با والدین صحبت می کند. اگر نتیجه ی تفسیر تست ABR طبیعی باشد، نشان می دهد که گوش داخلی کودک و قسمت های تحتانی سیستم شنوایی دارای عملکرد طبیعی هستند.
در غیر این صورت، می تواند علامت وجود کم شنوایی در کودک یا مشکلات پزشکی باشد. گاهی اوقات، نتیجه غیر طبیعی به دلیل مشکلاتی در اندازه گیری و ثبت نتایج به وجود می آید.
استفاده از تست OAE برای شنوایی سنجی نوزادان:
یکی از مهم ترین تست هایی است که برای غربالگری شنوایی نوزادان در بدو تولد انجام می شود. با استفاده از این تست می توان متوجه میزان شنوایی نوزاد شد. تست OAE مشخص می کند که نوزاد دارای شنوایی طبیعی است یا از کم شنوایی یا ناشنوایی رنج می برد. در این تست، واکنش نوزاد نسبت به صداهایی با شدت کمتر از 30 دسی بل سنجیده می شود. آزمایش OAE، سلامت حلزون شنوایی را نشان می دهد. اما به وسیله ی آن نمی توان اطلاعی در مورد وضعیت سلامت عصب شنوایی به دست آورد. اگر به دنبال اطلاعاتی در این زمینه هستید باید تست ABR برای نوزاد انجام شود.
شنوایی شناس با استفاده از تست OAE (آزمون گسیل های صوتی گوش) به بررسی مشکلات شنوایی می پردازد. برای این منظور عملکرد گوش، عصب ها و مغز مورد ارزیابی قرار می گیرند. در این تست، برای تحریک قسمت کوچکی از حلزون گوش از صدای کلیک استفاده می کنند. این صدا موجب انتشار گسیل های صوتی می گردد. زمانی که حلزون گوش تحریک می شود، سلول های موئی خارجی به ارتعاش در می آیند. این ارتعاشات موجب تولید صدایی می شود که غیر قابل شنیدن است. صدای تولید شده به گوش میانی برمی گردد.
نحوه انجام تست OAE
ابتدا یک فوم نرم یا پروب پلاستیکی را درون گوش کودک قرار می دهند. کودک از طریق این فوم یا پروب می تواند صداهای آهسته را بشنود. گوش داخلی در پاسخ به این صداها، انعکاس های صوتی با شدت کم منتشر می کند که توسط دستگاه ثبت می شوند. این تست چندین دقیقه بیشتر طول نمی کشد. اگر نتیجه تست OAE مورد قبول باشد، شنوایی کودک در حد طبیعی یا نزدیک به طبیعی است. در این حالت، سلول های موئی خارجی، عملکرد خوبی دارند. اما اگر نتیجه تست، Fail یا رد شود، به این معناست که مشکلی در شنوایی کودک وجود دارد. در این حالت ممکن است کودک دچار کم شنوایی باشد یا در گوش او جرم، مایع یا عفونت وجود داشته باشد. در مواردی که جواب تست منفی است، تست های بیشتری انجام می دهند تا علت مشکل را پیدا کنند.
تست ASSR
این تست که با عنوان آزمون پاسخ پایدار شنوایی شناخته می شود، شباهت زیادی به تست ABR دارد. برای انجام این تست، کودک باید خواب یا کاملا آرام باشد. در ابتدا صدایی به مجرای گوش ها فرستاده می شود. مغز کودک نسبت به این صداها واکنش نشان می دهد. دستگاه به صورت کامپیوتری این پیام ها را جمع آوری می کند. این نتایج نشان می دهند که میزان کم شنوایی کودک چقدر است. تست ASSR را نمی توان جایگزین تست ABR کرد بلکه باید همراه با تست ABR برای بررسی شنوایی کودک به کار رود.
آزمون تمپانومتری و رفلکس اکوستیک
این آزمون برای بررسی وضعیت پرده گوش به کار می رود و جزء تست های شنوایی محسوب نمی شود. این تست به شنوایی شناس کمک می کند تا بفهمد زمانی که صدای آهسته و فشار هوا در مجرای گوش اعمال می شود، پرده صماخ به خوبی حرکت می کند یا خیر. با استفاده از این تست می توان مشکلات مربوط به گوش میانی را تشخیص داد. نتیجه تست تمپانومتری به شکل یک نمودار است که به آن تمپانوگرام گفته می شود. اگر در این نمودار، خط صافی ثبت شود نشان می دهد که پرده صماخ حرکت نمی کند. معمولا حرکت طبیعی پرده گوش به صورت قله نمایش داده می شود.
با استفاده از تست رفلکس اکوستیک مشخص می شود که گوش کودک از طریق برانگیختن رفلکس، چگونه به صداهای بلند پاسخ می دهد. اگر گوش کودک سالم باشد، رفلکس آن به صورت محافظت از گوش در برابر صداهای بلند خواهد بود.
برای تست رفلکس اکوستیک، ابتدا یک پروب پلاستیکی نرم را درون گوش کودک قرار می دهند. سپس از طریق آن، یکسری صداهای بلند به گوش او می فرستند. نتایج این آزمایش توسط دستگاه ثبت می شوند.
شنوایی سنجی نوزادان
شنوایی سنجی نوزادان تاثیر زیادی در رشد اجتماعی، عاطفی و شناختی آنها دارد. کم شنوایی نوزادان باعث بروز اختلالاتی در رشد گفتار و زبان آنها می گردد. بنابراین، تشخیص به موقع مشکلات شنوایی و درمان آنها بسیار اهمیت دارد. اگر مشکلات شنوایی نوزادان تا 3 ماهگی تشخیص داده شوند، قابل درمان هستند. با استفاده از تست های شنوایی سنجی نوزادان می توان مشکلات احتمالی شنوایی نوزادان را شناسایی نمود. امروزه برای شنوایی سنجی نوزادان و کودکان از روش های مختلفی استفاده می کنند. انتخاب روش مناسب با توجه به سن کودک، وضعیت سلامتی کودک و رشد او صورت می گیرد. در شنوایی سنجی رفتاری، واکنش های کودک و پاسخ او به صداهای مختلف ( گفتار کالیبره شده و فرکانس های مشخص) مورد بررسی قرار می گیرند. واکنش کودکان در سنین مختلف نسبت به صداها متفاوت می باشد. نوزادان چند ماهه با حرکت چشم یا چرخش سر عکس العمل نشان می دهند. در حالی که واکنش نوزادان بزرگتر با جابه جایی اسباب بازی و حرکت دست همراه است. گاهی اوقات هم از طریق تشخیص تصویر یا تکرار کلمه پاسخ می دهند.
بهترین زمان برای انجام تست شنوایی سنجی نوزادان
معمولا کم شنوایی نوزادان تازه متولد شده، از طریق تست های غربالگری شنوایی (ABR و OAE) در همان بدو تولد مشخص می شوند. گاهی اوقات ، نوزادان به دلیل عفونت، ضربه و قرارگیری در معرض صداهای خیلی بلند دچار کم شنوایی می شوند. با توجه به نظر محققین، افراد بیشتر در دوران نوزادی تا نوجوانی به کم شنوایی مبتلا می شوند. بنابراین باید تست های شنوایی سنجی نوزادان به صورت مرتب انجام شوند. در حال حاضر تست غربالگری شنوایی برای همه ی نوزادان پیش از ترخیص آنها انجام می شوند. کم شنوایی دائمی نوزادان باید قبل از 3 ماهگی تشخیص داده شود و اقدامات لازم تا قبل از 6 ماهگی انجام شوند.
تست غربالگری را باید در 3 هفته اول بعد از تولد نوزاد انجام داد. نتیجه منفی این آزمون به معنای کم شنوایی کودک نیست. چرا که ممکن است نتیجه به علت وجود جرم یا مایع در گوش منفی شده باشد. بنابراین، لازم است تا تست دوباره تکرار شود. تست مجدد باید ظرف 3 ماه آینده انجام شود. در مواردی که کودک دچار کم شنوایی است باید درمان را قبل از 6 ماهگی آغاز نمود. شنوایی سنجی برای نوزادانی که شنوایی طبیعی دارند، در 6 ماهگی و 1 سالگی انجام می شود. البته هر زمانی که در مورد شنوایی کودک خود نگران شدید می توانید به شنوایی سنج مراجعه کنید.
نشانه های کم شنوایی در نوزادان
همواره به علائمی که شنوایی نوزاد شما را نشان می دهند، توجه کنید. نوزادانی که در سال اول زندگی قرار دارند، در مقابل صداهای بلند و ناگهانی از جای خود می پرند. در 3 ماهگی، صدای پدر و مادر خود را تشخیص می دهد. نوزادان 6 ماهه می توانند چشم ها یا سر خود را به طرف صداها بچرخانند. تا 1 سالگی قادر به تقلید صداها و استفاده از کلماتی مانند " ماما، بای بای " هستند.
علائم کم شنوایی در نوزادان به صورت کم صحبتی، بی توجهی و بلند تر کردن صدای تلویزیون بروز می کند. برخی از نوزادان نسبت به صدا کردن اسم خود عکس العملی نشان نمی دهند. گاهی اوقات در محیط های شلوغ خیلی زود عصبانی می شوند. اگر گفتار کودک شما قابل فهم نیست یا رشد گفتار او غیر طبیعی است بهتر است از یک پزشک کمک بگیرید.
انواع کم شنوایی
کم شنوایی را می توان به 4 دسته تقسیم بندی کرد.
کم شنوایی انتقالی
هنگامی که در انتقال امواج صوتی از مجرای گوش به داخل آن، مانعی وجود داشته باشد، این نوع کم شنوایی ایجاد می شود. در این شرایط، گوش داخلی عملکرد طبیعی دارد اما ارتعاش صدا نمی تواند حلزون گوش را تحریک کند. این امر به دلیل اختلال در مسیر انتقال صدا رخ می دهد. مهم ترین و شایع ترین عامل ایجاد کم شنوایی انتقالی در نوزادان و کودکان، عفونت های گوش می باشد. عفونت گوش میانی (اوتیت گوش میانی) نقش مهمی در این کم شنوایی دارد. برای رفع این کم شنوایی، نیاز به استفاده از دارو یا عمل جراحی می باشد. مراجعه ی به موقع بسیار مهم است. در غیر این صورت امکان دارد کودک دچار کم شنوایی دائمی شود.
کم شنوایی حسی- عصبی
کم شنوایی آمیخته
کم شنوایی مرکزی
تربیت شنوایی کودکان
تربیت شنوایی کودکان روشی است که به مغز آموزش می دهد تا گوش کند. کودکانی که دچار معلولیت شنوایی هستند، به کمک تربیت شنوایی می توانند از تمام سیگنال های شنوایی خود استفاده کنند. این کار باعث می شود تا آنها به طور طبیعی توانایی شنیدن را به دست آورند. افراد مختلف با استفاده از گوش خود می توانند به صداهای اطراف گوش بدهند. بسیاری از افراد برای شنیدن ، نیاز به سمعک یا کاشت حلزون دارند. صدایی که افراد به صورت طبیعی می شوند با صدایی که بیمار به وسیله سمعک یا کاشت حلزون می شود، متفاوت است. در مراحل ابتدایی استفاده از سمعک و کاشت حلزون، مغز نمی تواند صداها را به خوبی درک کند. به همین علت بیمار باید در این زمینه آموزش ببیند. تربیت شنوایی کودکان موجب می شود تا مغز آنها صداهای مختلف را بپذیرد و بفهمد.
این امر در زندگی آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. جلسات منظمی در این ارتباط برگزار می شوند. اما باید تمرینات آموزش داده شده را در طول روز انجام داد. تمریناتی که برای تربیت شنوایی کودکان به کار می روند شامل آموزش های دیداری- شنیداری و تمرینات شنیداری می شوند. هدف از انجام تمرینات دیداری- شنیداری، ارائه ی مفاهیم تازه و گنجینه ی واژگان می باشد. تمرینات شنیداری هم برای رشد توانایی های گوش دادن کودک مفید هستند.
اقدامات لازم قبل از آغاز تربیت شنوایی
پیش از آغاز تریبت شنوایی باید وضعیت سمعک و کاشت حلزون را بررسی کرد. سمعک باید برای گوش فرد تنظیم شده باشد. استفاده از سمعک و کاشت حلزون باعث افزایش قابلیت شنیداری کودک می شوند. کنترل دقیق آن مانع از بروز هر مشکلی می گردد. هر چقدر کیفیت دستگاهی که در گوش کودک قرار می گیرد، بهتر باشد، روند تربیت شنوایی کودک بهتر صورت می گیرد.
چه کسانی به تربیت شنوایی نیاز دارند؟
کودکانی که قبل از یادگیری زبان و گفتار و یا بعد از دوره ی زبان آموزی دچار کم شنوایی شده اند، نیاز به تربیت شنوایی دارند. علاوه بر این، افراد بزرگسالی که شنوایی آنها تغییر کرده است یا افرادی که به دلیل برخورد ضربه یا مصرف داروهای اتوتوکسیک شنوایی آنها کاهش یافته است، گزینه های مناسبی برای تربیت شنوایی می باشند.
داروهای اتوتوکسیک ، داروهایی هستند که به سیستم شنوایی آسیب وارد می کنند. از جمله این داروها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- آمینو گلیکوزیدها (آنتی بیوتیک هایی مانند استرپتومایسین، جنتامایسین، آمیکاسین و ... که برای درمان انواع عفونت به کار می روند.)
- داروهای ضد مالاریا
- داروهای موضعی (مانند پلی میکسین، پروپیلن گلیکول و ...)
- داروهای ضد التهاب ( ژلوفن، ایپو پروفن، آسپرین و ...)
- داروهای شیمی درمانی ( بلئومایسین، فلوروراسیل، نیتروژن موستارد و ...)
مراحل تربیت شنوایی
نظریات مختلفی در مورد مراحل تربیت شنوایی وجود دارند. در این جا یک مورد معتبر آن را بیان می کنیم.
مرحله اول : توجه به صدا
در ابتدا کودک باید متوجه محرک صوتی شود. اگر این امر اتفاق نیفتد و کودک نسبت به صدا بی تفاوت باشد، نمی تواند آن را تشخیص بدهد و درک کند.
مرحله دوم : کشف صدا
مرحله سوم : تمایز صداها
مرحله چهارم : شناسایی اصوات
مرحله پنجم : درک مطلب
تفاوت بین تربیت شنوایی و آموزش شنوایی
آیا بین تربیت شنوایی و آموزش شنوایی تفاوتی وجود دارد؟ پاسخ این سوال مثبت است. تربیت شنوایی به افراد کمک می کند تا با استفاده از میزان شنوایی موجود، قدرت تکلم خود را بهبود بخشند. آنها یاد می گیرند تا صداهای اطراف را بشنوند و درک کنند. ضمن اینکه بتوانند از این صداها استفاده نمایند. اما آموزش شنوایی به افرادی که از سمعک و سایر دستگاه های کمک شنوایی استفاده می کنند، کمک می کند تا به صداهایی که به وسیله ی این دستگاه ها می شنوند، عادت کنند.
سخن پایانی
شنوایی سنجی کودکان و تربیت شنوایی نقش مهمی در زندگی کودک ایفا می کنند. کودک از طریق شنیدن می تواند با اطرافیان و محیط پیرامون خود ارتباط برقرار کند. در صورتی که سیستم شنوایی وی دچار اختلال شود، نمی تواند مانند افراد عادی امور روزمره ی خود را انجام دهد. با کمک تست های شنوایی سنجی می توان به اختلالات شنیداری کودک پی برد و سریع تر برای رفع آن اقدام نمود. در مواقعی که کودک دچار کم شنوایی است، با استفاده از تربیت شنوایی می تواند صداهای محیط را تشخیص دهد و درک کند.